हेल्थ फर्स्ट 

सुपरफूड कुरिलो

ओम बानियाँ  

कुरिलो (एस्पैरागस अफिसिनैलिस, संस्कृतमा शतावारी) एक दिव्य वनस्पति हो । परापूर्वकालदेखि नै यसलाई एक आदर्श खाद्य पदार्थका रूपमा लिइदै आएको छ । कुरिलो नेपालको पहाडी क्षेत्रमा प्रशस्त्र मात्रामा पाइन्छ । हिजोआज यसको माग ह्वात्तै बढेकाले व्यावसायिक खेती गर्ने क्रम बढ्दो छ । कुरिलो खेतीबाट मनग्य आम्दानी पनि हुने गरेको छ ।

सुपरफूड कुरिलोः 

कुरिलो पोषक तत्वहरुको पावरहाउस हो । कुरिलो पौष्टिक, स्वास्थ्यवद्र्धक तथा शक्तिवद्र्धक हुनुको साथै औषधीय गुणहरुले भरिपूर्णको छ । सय ग्राम कुरिलोमा कार्बोहाइडेटः ३.८८ ग्राम, चिनीः १.८८ ग्राम, रेशाः २.१ ग्राम, बोसोः ०.१२ ग्राम, प्रोटिनः २.२० ग्राम, थाइमिनः ०.१४३ एमजी, राइबोफ्लेबिनः ०.१४१ एमजी, नायसिनः ०.९७८ एमजी, पैंटोथैनिक एसिडः ०.२७४ एमजी, भिटामिन बी ६ः ०.०९१ एमजी, फोलेटः ५२ युजी, भिटामिन सीः ५.६ एमजी, क्यालसियमः २४ एमजी, फलामः २.१४ एमजी, म्याग्नेसियमः १४ एमजी, फस्फरोसः ५२ एमजी, पोटासियम २०२ एमजी, जिंकः ०.५४ एमजी, म्यानिजः ०.१५८ एमजी पाइन्छ । त्यसैले यो सुपरपूmड हो । कुरिलो बालकदेखि बृद्धसम्म सबैलाई उपयोगी भएता पनि महिलाहरुको लागि बढी उपयोगी छ । वास्तवमा यो महिलाहरुको स्वास्थ्यका लागि अमृत हो । 

कुरिलो मेडिसिनः 

आयुर्वेदमा कुरिलोलाई बुद्धिबर्धक, अग्नीबर्धक, बात, पित्त, शोक अनि शुक्र दुर्वलता निवारक मानिन्छ । कुरिलो अनेकौं रोगहरुका लागि उपयोगी औषधि हो । औषधिका लागि कुरिलोको जरोलाई उपयोगमा ल्याइन्छ । हिन्दीमा कुरिलोलाई शतावरी भनिन्छ । शतावरीकै नामबाट बजारमा कुरिलोका औषधिहरु पाइन्छन् ।

महिलाको टनिकः 

कुरिलो महिलाको टनिक हो । स्त्री रोगहरुको प्रभावकारी औषधि हो । महिलाहरुको रक्त प्रदर, श्वेतप्रदर तथा महिनावारी गडबडी र स्तनजन्य रोग र स्त्री पुरुष दुबैमा यौन दुर्बलता हटाउन यसको जरा सुकाएर बनाएको चुर्ण दुधसंग सेवन गर्नाले अप्रत्यासित लाभ हुन्छ । कुरिलोको जराको चुर्ण दुधसंग सेवन गर्नाले सुत्केरीको दूःध उत्पादनमा बृद्धि हुन्छ । गर्भवती तथा सुत्केरी महिलाको लागि यो निकै उपयोगी हुन्छ ।

शतावरीको शक्ति

आयुर्वेद विशेषज्ञ राजिव दीक्षित भन्छन्ः महिलाहरुको जति पनि स्वास्थ्य समस्याहरु छन् । २३ । २४ । जति पनि छन् । ती सबै समस्याहरु एउटै औषधिले ठीक हुन्छन् । यस्तो अद्भूत औषधि हो, शतावरी (कुरिलो) । कुनै पनि गाइनो समस्याहरुमा शतावरीको चूर्ण गुढ वा बुरा वा मह वा दूःधसँग सेवन गरेर रामबाँण लाभ प्राप्त गर्न सकिन्छ । शतावरी नेत्रज्योति बढाउनका लागि पनि निकै उपयोगी छ । त्यसैले कमजोर आँखा भएका व्यक्तिले दिनहुँ दिनको दुई पटक, बिहानसाँझ भोजन पछि ५ देखि १० ग्राम शताबरी चूर्ण सेवन गर्ने हो भने नेत्रज्योति बढ्छ, चस्माबाट छुटकरा मिल्छ ।

ग्यास्ट्रो टनिकः

कुरीलोमा इनुलिन नामक एक प्रमुख कार्बोहाइड्रेट पाइन्छ । यो कार्बोहाइड्रेट आमाशय वा सानो आन्द्रामा नटुक्रिइकन सिधै ठूलो आन्द्रामा पुग्दछ र केही उपयोगी ब्याक्टेरियाहरूको लागी राम्रो पोषण तत्वको रूपमा कार्य गर्दछ । जसले गर्दा धेरै पोषण तत्व शरीले शोषण गरी लिन सक्ने हुन्छ । यसबाट एलर्जीको जोखिम कम हुने र कोलोन क्यान्सरको जोखिम कम हुने चिकित्सकहरु बताउँछन । कुरिलो फाइबर र प्रोटिनमा पनि धनी छ । यसमा समावेश भएको फाइबरमा अघुलनशील फाइबरको मात्रा २ भाग र  घुलनशील फाइबरको मात्रा १ भाग हुन्छ । फाइबर र प्रोटिन दुवैले हाम्रो पाचन प्रणालीलाइ स्वस्थ राख्न र मललाई बाहिर फ्याँक्न मद्दत गर्छ ।  

हर्ट टनिकः 

कुरिलो हृदय स्वस्थ राख्न र मधुमेह नियन्त्रणका लागी निकै उपयोगी हुने देखाएको छ । कुरीलो भिटामिन—बीहरूको श्रोत हो । यो फोलिक एसिड, भिटामिन बी १ र भिटामिन बी २ को एक उत्कृष्ट स्रोत हुनुका साथै नायसिन, क्लोरिन भिटामिन बी ६ र पान्टोथेनिक एसिडको पनि धेरै राम्रो स्रोत हो । यसले स्वस्थ रगतमा चीनी व्यवस्थापनका लागि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । भिटामिन बीले शरीरमा भएको सुगर र स्टार्चको मेटाबोलिजममा प्रमुख भूमिका खेल्ने मात्र हैन यसले होमोसिस्टीनको नियन्त्रणमा पनि प्रमुख भूमिका खेल्छ । त्यसैले यो हृदय स्वास्थ्यमा महत्वपूर्ण मानिन्छ । त्यो किनभने होमोसिस्टीन एक यस्तो एमिनो एसिड हो जुन हाम्रो रगतमा अत्यधिक मात्राका भएमा हृदय रोगको जोखिम निम्त्याउँछ । यसमा रहेको घुलनशील फाइबरको कारणाले हृदय रोगको जोखिम कम गर्नुका साथै एंटीइन्फ्लामेटोरी र एंटीऔक्सीडेंट एजेण्टले टाइप २ मधुमेहलाई पनि कम गराउँदछ ।

एंटीक्यान्सर एजेण्टः

कुरिलोमा एंटीइन्फ्लामेटोरी र एंटीऔक्सीडेंट पोषक तत्वको संरचना हुने हुँदा यसलाइ क्यान्सरको जोखिम कम गर्ने पदार्थको रूपमा लिइन्छ । पुरानो, अत्याधिक सुनिंने र औक्सीडेंटीभ तनावहरू अनेक प्रकारको क्यान्सरहरूको कारण बन्न सक्दछन् । त्यस्ता कारणहरूबाट हुने क्यान्सरको जोखिम यसको सेवनले कम गर्छ । विभिन्न समयमा मुसाहरूमा गरिएका अनुसध्यानहरूले पनि यसको पुष्टी गरिसकेको छ ।

एंटीइन्फ्लामेटोरी एजेण्टः

कुरिलो एंटीइन्फ्लामेटोरी र एंटीऔक्सीडेंट जस्ता तत्वहरूको भएको औषधिजन्य वनस्पति हो । अत्यधिक र अनावश्यक रूपमा सुनिंने रोगहरूको जोखिम कम गर्न समेत महत्वपूर्ण भूमिका खेल्दछ । यसले एंटीइन्फ्लामेटोरी तत्वहरूको अलावा भिटामिन सी, बिटाक्यारोटिन, भिटामिन ई र खनिजहरू (मैंगनीज र सेलेनियम) सहित एंटीऔक्सीडेंट पोषक तत्वहरू प्रदान गर्दछ । 

बालबालिकाको टनिकः

कमजोर, दुब्लोपातला बालक, नेत्रज्योतिको कमी, शारीरिक तथा मानसिक विकासमा कमीमा कुरिलो निकै उपयोगी छ ।  

बडीबिल्डर कुरिलो

कुरिलोले कमजोरीलाई भगाउँछ । ताकत बढाउँछ । तौल बढ्न सहयोग गर्दछ । जब कुरिलोलाई बुरासँग मिलाएर अश्वगन्धासँग सेवन गरिन्छ तब त्यो शरीरको लागि स्वभाविकरुपमा भन्दा एकदमै फाइदाजनक सावित हुन्छ । विशेषगरी आफ्नो शरीर बनाउन जिम जाने व्यक्तिको लागि यो नभई नहुने खाद्य तत्व हो ।  कुरिलो र अश्वगन्धमा धेरै मात्रामा प्रोटिन पाइन्छ जुन माशंपेशीलाई मजबूत बनाउन एकदमै सहयोगी हुन्छ र त्यसमा भएको जिङ्क तत्वले छालालाई निखार्ने काम गर्छ । यी दुई तत्व एकै साथ सेवन गर्नाले शरीरमा मेटाबोलिजमको मात्रा बढ्छ र यसले शरीर सुडौल बनाउन र लम्बाइ बढाउन सहयोग पुराउँछ । 

सेवन विधिः

कुरिलोलाई दुई तरिकाले सेवन गर्ने गरिन्छ । तरकारीका रुपमा र औषधिका रुपमा । तरकारीका लागि यसको टुसालाई उपयोगमा ल्याइन्छ भने औषधिका लागि विशेष गरेर जरो र पातलाई उपयोगमा ल्याइन्छ । कुरिलोको क्याप्सुल, टेबलेट, चुर्ण तथा सिरप बजारमा पाइन्छ ।

पुछारमाः

अतः कुरिलोलाई मानिसको लागि प्रकृति दिव्य बरदान हो । यो बहुगुणी कुरिलो पौष्टिक र औषधीय गुणहरुले भरिपूर्ण छ । त्यसैले उचित तरिकाले कुरिलो सेवन गरेर शरीरलाई स्वस्थ र मजबुत बनाउन सकिन्छ । अनेक रोगहरुलाई टाढा भगाउन सकिन्छ । हरेक मानिसको चाहना पनि त यही हो । यसतर्फ सबैको ध्यान जाओस् । (लेखक साइकोथेरापिष्ट तथा पोषणविद हुन् ।)